مرکز تحقیقات علوم اعصاب، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران ، Vafaeebf@mums.ac.ir
چکیده: (95 مشاهده)
مقدمه: اعتیاد یک وضعیت عصب- روانشناختی است که با درگیری مسیرهای پاداش مغز، بهویژه مسیر دوپامین به قشر پیشانی، شناخته میشود. تصویربرداری مغزی به شناسایی تغییرات مرتبط با اعتیاد کمک کرده است، اما محدودیتهایی دارد. طیفنگاری عملکردی نزدیک به مادون قرمز (fNIRS) با ارائه روشی قابل حمل و مقرونبهصرفه، این شکاف را پر میکند. مواد و روشها: پژوهش حاضر شامل یک مرور نظاممند کلیه مقالاتی بود که به دو زبان فارسی و انگلیسی در پایگاههای Web of Science، Scopus، PubMed و Science Direct و پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و پایگاه تخصصی مجلات نور تا تاریخ 5 نوامبر 2024 به چاپ رسیده بودند. کلمات کلیدی شامل «Substance-Related Disorders» ،«Substance Abuse» ،«Spectroscopy, Near-Infrared» ،«fNIRS»، «Functional near-infrared spectroscopy» و «addiction» و معادل فارسی آنها میشد. کلیۀ مطالعاتی که واجد افراد دارای سوء مصرف مواد و بودند و از تصویربرداری عملکردی مادون قرمز استفاده میکردند وارد مرور حاضر شدند. یافتهها: این مرور شامل 102 مقاله اولیه بود که یافتههای 23 مطالعه بررسی شد. نتایج نشان داد مطالعات fNIRS در سالهای اخیر افزایش یافتهاند. همچنین مطالعات متامفتامین بیشترین استفاده را از fNIRS کرده بودند. نواحی قشر پیشانی، بهویژه OFC ،DLPFC و FPA، بیشتر اندازهگیری شدند. رایجترین تسکهای شناختی، تصاویر القای ولع مصرف بود، در حالی که تسکهای حافظه کاری، توجه، حرکت و تصمیمگیری کمتر استفاده شدند. نتیجهگیری: این مرور نشان میدهد که اعتیاد با اختلال در عملکرد اجرایی و مدارهای پاداش مرتبط است. یافتههای fNIRS با fMRI و EEG همخوانی دارند و بر نقش قشر پیشانی در کنترل شناختی و ولع مصرف تأکید میکنند. fNIRS با قابلیت حمل و ارائه دادههای لحظهای، برای نظارت درمان و ارزیابی خطر بازگشت مفید است، اما نبود پروتکلهای استاندارد، و تنوع در طراحی آزمایشها و تحلیل دادهها مقایسه نتایج را دشوار کرده است.